Mali Zvornik

Na desnoj obali brze i plahovite Drine, okružena sa severa planinom Gučevo i istoka podrinskim planinama Boranjom i Jagodnjom, nalazi se opština Mali Zvornik. Mesto, u kom postoje tragovi ljudskog života još iz bronzanog doba, o čemu svedoče brojni arheološki ostaci. Pretpostavlja se da je baš između dva imenjaka, Zvornika i Malog Zvornika postojalo drevno rimsko naselje Ad Drinum.

Za ovaj deo Podrinja oduvek su se otimale carevine i njihovi glavari: Austarijati, Skordisci, Drinjani, Rimljani, Nemanjići, Dubrovčani, Turci, Austrijanci, Ugri, Karađorđevići i drugi, jer je bio značajno strateško područje.

Mali Zvornik je u prošlosti bio nezamenljivo vojno utvrđenje. Na brdu Orlovine, kod Malog Zvornika, nalaze se ostaci velike srednjovekovne tvrđave koja je verovatno izgrađena u prvoj polovini 15. veka, u vreme srpske despotovine.

Davne 1919. godine, kralj Aleksandar I Ujedinitelj, praunuk Vožda Karađorđevića, se zavetovao da će premostiti „Drinu plemenitu među“. Zavet besmrtnog Vožda ispunio je njegov praunuk, a most je svečano otvoren 12. januara 1930. godine.

U neposrednoj blizini starog železnog mosta nalazi se brdo u čijoj utrobi je čitav splet tunela i prostorija.1931. godine izgrađen je podzemni grad, ratno kraljevsko sklonište.
Sklonište podignuto između dva rata, ima izlaz i u lagume rimskog grada Ad Drinuma, koji je povezivao obe drinske obale.
Postoji prolaz ispod korita Drine, koji još nije istražen. Nije u pitanju nikakvo kopanje ispod korita, već je taj prolaz nastao tako što je Drina davno, pre više vekova, širenjem korita potopila rimski grad.
Mali Zvornik nije jedinstven samo po bogatim kulturnim tekovinama i ostacima istorijskih doba već i po modernim industrijskim tekovinama kao što je HE „ZVORNIK“ – prva hidrocentrala na Drini.

Posle Drugog svetskog rata, nova vlast u drugoj Jugoslaviji kreće sa petogodišnjim planom razvoja zemlje. Kako je hidroenergetski potencijal Drine još od ranije poznat, za mesto izgradnje hidrocentrale izabran je Mali Zvornik. Odluka tadašnje vlade FNRJ, iz 1947. godine, iz temelja je promenila ne samo izgled, način života i demografsku strukturu stanovništva ovog naselja, već i celog srednjeg Podrinja.

Izgradnja hidroelektrane započeta je 1948. godine, a prvih godina gradnje, protiv divlje i neukrotive reke, radnici su se borili krampom i lopatom i velikom željom da je pobede i njene brzake i virove usmere na turbine. Po količini utrošenog materijala i svojim dimenzijama hidroleketrana na Drini je za to vreme bila pravo graditeljsko čudo.
Kako je ovo mesto sudbinski zavisilo od reke, za formalno nastajanje opštine moralo se sačekati da centrala bude svečano puštena u rad. Taj svečani trenutak dogodio se 26. septembra 1955. godine, i tom prilikom se okupljnom narodu obratio tadašnji predsednik FNRJ – Josip Broz Tito. Prema sačuvanim svedočenjima, zbog ovog događaja u Mali Zvornik se slilo preko 30.000 ljudi sa obe strane reke, a grad je od starog kraljevog mosta do centralne tribine bio okićen parolama i transparentima sa likom predsednika.

Izgradnjom prve hidrocentrale na Drini, Mali Zvornik je iz nekadašnje kasabe prerastao u moderan gradski snažan privredni centar.